Webfont
Ook wel: weblettertype
De term webfonts slaat op het gebruik van lettertypes binnen websites. Het begrip kan zowel slaan op de techniek die dit mogelijk maakt, als op lettertypes die dankzij deze technologie op het web kunnen worden toegepast.
Webfonts hebben de typografische mogelijkheden van het web enorm vergroot: bronbestanden van in webpagina’s gebruikte lettertypes hoeven niet per se geïnstalleerd te zijn op de computer van de bezoeker. Als de bezoeker een lettertype ‘niet heeft’ kan het benodigde bestand worden gedownload vanaf de server.
Hoe de komst van webfonts het web veranderde
Al sinds 1995 is het mogelijk om in HTML-code (en later ook in CSS) op te geven in welk lettertype teksten moeten worden weergegeven in de browser. In eerste instantie beperkten de mogelijke keuzes zich tot lettertypen die geïnstalleerd waren op de systemen van bezoekers. Het kiezen van een lettertype dat niet beschikbaar is bij de bezoeker heeft namelijk geen effect in de browser.
Veilige opties die voor het merendeel van de internetgebruikers te gebruiken waren werden ook wel aangeduid als ‘web safe fonts’ of ‘core fonts for the web’. Eventueel konden in font-tags en stylesheets meerdere fonts worden opgegeven om vergelijkbare terugvalopties in te stellen.
Een verzameling uiterlijk vergelijkbare lettertypes wordt ook wel een font stack genoemd. Als ultieme fallback kan hierbij nog één van de generieke font-families worden opgegeven, zoals serif, sans-serif en monospace, die er voor zorgen dat de browser terugvalt op het standaardlettertype voor deze familie.
Doordat de keuze in lettertypes beperkt bleef tot populaire lettertypes als Arial/Helvetica, Times New Roman en Verdana/Geneva zagen veel webteksten er hetzelfde uit.
Door de jaren heen zijn verschillende technieken voorbijgekomen om extra lettertypes te kunnen gebruiken in webteksten door deze zo nodig te laten downloaden door de bezoeker. De ‘definitieve’ oplossing om fonts te embedden, de @font-face functionaliteit, ontstond in CSS2 en geldt sinds de vaststelling van CSS3 door het W3C als standaard voor webfonts.
De mogelijkheid om binnen webpagina’s gebruikte lettertypes te laten downloaden vanaf het internet heeft het uiterlijk van het web drastisch veranderd. In theorie kunnen teksten hierdoor immers in elk gewenst lettertype worden weergegeven.
Webfonts en licenties
Het gebruik van webfonts is niet onomstreden. Een belangrijk bezwaar is dat op lettertypes auteursrecht geldt en dat de meeste makers en rechthebbenden een licentie vereisen voor het gebruik en de verspreiding van hun fonts. Het is geen uitzondering dat voor licenties flinke bedragen worden gebruikt.
Niet alleen het gebruik van een lettertype in een website kan strijdig zijn met de rechten van de maker. De openheid van het web zorgt ervoor dat lettertypes die als webfont worden opgenomen voor iedereen te downloaden zijn en ook eenvoudig voor andere doeleinden kunnen worden gebruikt. Door een beschermd lettertype te gebruiken als webfont kan een website bijdragen aan de illegale verspreiding van het font en het onrechtmatig gebruik door anderen.
Gelukkig zijn er ook een heleboel lettertypes die vrij te gebruiken zijn op het web. Dat de meerderheid van de internetsites vandaag de dag gebruik maakt van webfonts is mede te danken aan Google. In 2010 startte dat bedrijf de dienst Google Fonts, een bibliotheek van honderden vrij te gebruiken (open source) lettertypes. Naast een platform om rechtenvrije lettertypes te vinden en downloaden kan Google Fonts ook worden gebruikt om lettertypes te hosten.
Bestandsgrootte van webfonts
Een ander mogelijk bezwaar tegen webfonts is de grootte van lettertypebestanden. Deze kan in de meest extreme gevallen wel oplopen tot meerdere MB’s. Dit kan vooral op langzame internetverbindingen en verbindingen met een datalimiet of gebruikskosten per MB problemen opleveren.
Als bij het opvragen van pagina’s grote bestanden gedownload moeten worden betekent dit met name bij trage verbindingen dat de laadtijd flink kan oplopen. Tevens kunnen bezoekers worden geconfronteerd met extra kosten voor het gegenereerde dataverkeer. Nadelen waar maar een beperkte meerwaarde voor de bezoeker tegenover staat.
Een grote en groeiende groep internetgebruikers die dit kan treffen wordt gevormd door mobiel verkeer. Bij het toepassen van webfonts is het goed om rekening te houden met deze gebruikers. Dit betekent dat je een afweging maakt of het wel noodzakelijk en gepast is om bij het laden van de site grote lettertypebestanden op te voeren. Een langere laadtijd van webpagina’s is ook ongunstig voor de optimalisatie voor zoekmachines.
De totale grootte van gebruikte lettertypes kan worden beperkt door niet teveel verschillende lettertypes en letterstijlen op te nemen, of door mobiele bezoekers een versie van de website te tonen met geen of minder webfonts. Ook kan worden gekozen voor lettertypes die op de meeste mobiele apparaten ‘web safe’ zijn.
